Powyższa ilustracja (1) znakomicie wprowadza w temat systemu wyborczego w USA.
Hillary Clinton = 61.782.016 głosów (47,89%)
Donald Trump = 60.834.437 głosów (47,16%)
Wygrał Trump.
Europejczykom umyka to.
W Europie wybory prezydenckie są powszechne, bezpośrednie.
W USA jest inaczej. Wybory są wprawdzie powszechne, ale nie są bezpośrednie.
1-szy etap wyborów : Głosowanie powszechne
W 2016 głosowanie powszechne miało miejsce 8 listopada.
Na tym pierwszym etapie, zwanym "Election Day" ("Dzień wyborczy"), każdy z 50-ciu stanów Ameryki wybiera własne "ciało wyborcze", czyli tzw. Wielkich Wyborców. Nie głosuje się na kandydata, głosuje się na listę partii, która go popiera.
Specyfiką tego etapu, a zarazem pułapką amerykańskiego systemu wyborczego jest reguła "winner takes all" (wygrywający zgarnia wszystko). Przypomina to grę w pokera : wszyscy gracze obstawiają, ale tylko jeden wychodzi z pełnymi kieszeniami. Co tłumaczy dlaczego można przegrać wybory uzyskując — globalnie — więcej głosów od konkurenta.
Partia, która wygrywa 1-szy etap, zgarnia całą pulę mandatów, jakimi dysponuje dany stan. Jedynie jej reprezentanci będą głosowali na 2-gim etapie ; jedynie jej reprezentanci zasiądą w Kongresie na 2 lata.
W istocie, "Election Day" jest wielofunkcyjny : łączy wybory prezydenckie i wybory parlamentarne, oraz referenda stanowe. Wybiera się prezydenta, odnawia Kongres (wszystkich reprezentantów oraz 1/3 senatorów) oraz przeprowadza referenda dotyczące wybranych projektów praw stanowych. W 2016 na przykład, Kalifornijczycy wypowiadali się tego samego dnia w sprawie zalegalizowania Cannabisu (zalegalizowali).
2-gi etap wyborów : Głosowanie wyborcze
Drugim etapem jest "głosowanie wyborcze".
W każdym z 50-ciu stanów owo uprzednio wybrane "ciało wyborcze" — jednopartyjne — głosuje na prezydenta i wiceprezydenta.
Ten etap można uznawać za formalność. Wiadomo, że głosy pójdą na kandydata własnej partii.
Ilość Wielkich Wyborców
Liczba mandatów, jakimi dysponuje każdy stan jest proporcjonalna do jego zaludnienia. Określa się ją w oparciu o spis ludności. Spisy przeprowadza się co 10 lat. Ostatni miał miejsce w 2010 roku.
Do 2020 istnieje 538 Wielkich Wyborców :
— 100 senatorów (po dwóch w każdym z 50-ciu stanów USA),
— 435 reprezentantów,
— 3 wyborców z Dystryktu Kolumbia (2).
Administracyjnie (2010-2020) wygląda to następująco:
(w stosunku do spisu wyborczego z 2000)
Jak widać na powyższej mapie, 6 stanów stanowi "wagę ciężką" w wyborach :
— Kalifornia : 55 głosów,
— Texas : 38 głosów,
— Nowy Jork : 29 głosów,
— Floryda : 29 głosów,
— Pensylwania : 20 głosów,
— Illinois : 20 głosów.
Pozostałe stany stanowią mniejszą lub większą "drobnicę wyborczą".
Najmniej zaludnione dysponują 3 mandatami (1 reprezentant + 2 senatorów).
Prawybory
Przed wyborami, każda partia typuje własnych kandydatów na Wielkich Wyborców oraz ustala, kto będzie jej oficjalnym kandydatem na prezydenta. Dokonuje się tego podczas "konwencji narodowych".
O ile Amerykanie mogą głosować na dowolnych kandydatów (3), o tyle w praktyce głosują pragmatycznie na tych, którzy mają szanse wygrać. A szanse mają wyłącznie Ci "zainwestowani" przez jedną z dwóch tradycyjnych partii : Demokratów lub Republikanów.
Daty i procedury
1-szy etap, "Election Day", czyli Głosowanie Powszechne, ma miejsce w pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku listopada.
W 2016 "Election Day" przypadł na 8 listopada.
2-gi etap, Głosowanie Wyborcze, ma miejsce w pierwszy poniedziałek po drugiej środzie w grudniu.
W 2016, 2-gi etap przypada na 19 grudnia.
Wyniki "głosowania wyborczego" są uwierzytelnione, zaplombowane i przekazane prezydentowi Senatu.
6-ego stycznia ma miejsce nadzwyczajna sesja Kongresu.
W obecności senatorów i reprezentantów. Prezydent Senatu otwiera przekazane mu wyniki "Głosowania wyborczego" i podlicza je.
Wyboru dokonuje się bezwzględną większością głosów, czyli 270 na 538.
Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyskuje bezwzględnej większości po podliczeniu, ingeruje Izba Reprezentantów i wyznacza zwycięzcę pomiędzy trzema najbardziej popieranymi kandydatami. Jeśli podobna sytuacja dotyczy kandydatury na wiceprezydenta, ingeruje Senat wybierając pomiędzy dwoma pozostałymi z owych 3 najbardziej popieranych.
20 stycznia ma miejsce Inwestytura, czyli zaprzysiężenie prezydenta.
Do tego dnia on i jego ekipa przygotowują się do przejęcia władzy.
Długość kadencji
Reprezentant : 2 lata.
Prezydent : 4 lata.
Senator : 6 lat.
(1) w momencie, w którym piszę, 16/11/2016, obliczanie głosów nie jest zakończone. Brakuje również 16 głosów Wielkich Wyborców
(2) XXIII-cia poprawka do Konstytucji, z 1964 roku
(3) kandydat spełnia, rzecz jasna, warunki konstytucyjne, m.in. jest Amerykaninem urodzonym w USA